Ne zaman ne yapacağı, hangi durumda nasıl davranacağı belli ve öngörülebilir olan kişi ve toplumlar hem manipülasyona açıktır hem de kolaylıkla sevk ve idare edilebilir.Bu önermenin tersi de doğrudur. Yani ne zaman ne yapacağı belli olmayan kişi ve toplumlar kolayca sevk ve idare edilemezler. Manipülasyona da açık değillerdir. Manipülasyona açık olmak, zihinsel sömürüye açık olmakla eş değerdedir. İktidarlar karşılarında her zaman “öngörülebilir” davranışlarda bulunan bir toplum isterler.Öngörülemeyen davranışlarda bulunan kişi ve toplumlar genellikle tehlikeli addedilir. Bu nedenle ister siyasi ister iktisadi isterse de manevi iktidarlar olsun ellerindeki tüm imkanları (okul,medya-sosyal medya,seminer/konferans vb.) kullanarak muhataplarını öngörülebilir davranışlarda bulunan bir yığın haline getirirler. Üzülerek söylemek gerekir ki, Müslümanlar da uzunca bir süredir “önceden kestirilebilir” eylemler ürettikleri için bu yığına dahil olmuştur.Bu yüzden şeytanca plan yapanlar kimi zaman bir karikatür,kimi zamansa bildiri veya konferans aracılığıyla hepimizin ayarını bozabiliyor. Oysa ki (teşbihte hata olmasın) Müslümanların “deli gibi” davranması gerekir. Deliyi korkutucu kılan şey, öngörülebilir davranmamasıdır. Sistem, kontrol ve denetim dışı olanlardan her zaman korkmuştur.Eğer Müslümanlar bugün nicelikleriyle orantılı bir caydırıcılığın mümessili olamıyorlarsa,kendilerini denetlenebilir kıvama getirdikleri içindir.Artık her şeyimiz şeffaf…Evlerimiz bile… Halbuki aziz Kur’an, şeytanın tuzaklarının muhlisler üzerinde etkili olmayacağını beyan ediyor. Demek ki muhlis olmak,kurulan tuzakları fark etmeyi tazammun ediyor. Şayet itikadımıza ihlasla bağlı isek endişe etmeye gerek yok. Peygamberimiz (s.a.v) “ size deli(mecnun) denmedikçe imanınız sahih olmaz” buyuruyor. Nitekim kendisi de en yakınları tarafından delilikle(mecnunlukla) suçlanmıştı. Delilikle suçlanan peygamberin ümmeti olan bizler, zekice atraksiyonlar peşindeyiz. Oysa ki zeka çoğu zaman pragmatik davranmaya meyillidir. Delice bir hayatı terk ettiğimiz için, zeki olanlar tarafından kolaylıkla sevk ve idare ediliyoruz.

28/04/2020

Kamil ERGENÇ

Bu e-posta adresini spambotlara karşı korumak için JavaScript desteğini açmalısınız

Köleliğin insanlık dışı bir uygulama olduğu hususunda herhalde hiç kimsenin şüphesi yoktur. Bir insanı başka bir insanın mülkü haline getirmek, onu alınıp satılabilen bir meta gibi konumlandırmak en aşağılık fillerden sayıl(malıd)ır. Beşer olmaklık bakımından hiçbirimizin yekdiğerine üstünlüğü olmadığını, biyolojik varlığımızdaki farklılıkların faikiyyet anlamına gelmediğini aklı selim sahibi herkes itiraf eder. Ancak üstünlük arayışı da insanlık tarihi kadar eski…Ateşin topraktan üstün olduğunu iddia ederek teslimiyeti reddeden şeytanın tavrı, insanın dünya serüveni başlamazdan evvel, ırkçı perspektifi yansıtması bakımından kayda değerdir.Kitab-ı Kerim tarafından apaçık düşman olarak tanımlanan şeytanın,insanın insana üstünlük taslamasının, onu köleleştirmesinin ilham vericisi olarak tarih boyunca rolünü iyi oynadığı söylenebilir. Nitekim kölelik, klasik anlamıyla ancak 20.yüzyılda ortadan kaldırılmış ve fakat daha modernize edilmiş biçimleriyle hala varlığını devam ettirmektedir. Moda ve reklam aracılığıyla tüketme arzusu kamçılanan, galeyana gelen arzularının tatmini için geçmişin tefecileri olan bankacıların kucağına oturan insanları, günümüzün köleleri olarak nitelemek çok mu abartılı olur? Zannetmiyorum… Neye ihtiyacı olduğuna karar veremeyen insanlardan müteşekkil bir toplumsal zemin inşa edildiğini görmemek için at gözlüğü takıyor olmak gerek.

Bilinen insanlık tarihi,insan-mekan ilişkisinin mahiyeti ve keyfiyeti hakkında oldukça zengin bir tecrübeye sahiptir. Bir “yer”de mukim olmak her zaman için insanın en temel ihtiyaçlarından biri olmuştur. İkamet ettiği yer üzerinde tasarrufta bulunmak ve buraları kollayıp gözetmek/bayındır kılmak insana has özellikler arasındadır.Çeşitli sebeplerle yaşanan göçebelik, hem bugün hem de geçmişte, bir gerçeklik olarak kabul görmüş. Ancak bir medeniyet inşa etmek ve bu medeniyetin sürekliliğini sağlamak için yerleşik hayata geçmek gerekmiştir. Göçebeler,ya da İbn-i Haldun’un deyimiyle bedeviler, tarihin seyrinin değişmesinde anahtar rol oynamış fakat en nihayetinde yerleşik hayata geçerek yıktıkları uygarlıkların üzerinde,o uygarlığın mirasından da istifade ederek,yeni bir uygarlık inşa etmişlerdir.Moğollar ya da Germenler özelinde görüleceği üzere yıkmak için geldiği medeniyetin referans sistemine bağlanarak yeni bir sürecin başlamasına öncülük eden bedeviler de olmuştur.Mekanı/toprağı kendi inanç/itikat/ideolojik perspektifine göre dizayn etmek tarih boyunca görülebilecek uygulamalardandır.Denebilir ki,bir mekanın dizaynına bakılarak orada mukim insanların ideolojik/itikadi yönelimleriyle alakalı tahminde bulunulabilir.Farabi’nin “fazilet/li şehri(üstün ülke)” çözümlemesinde dikkat çektiği üzere şehirlerin konumlanış biçimleri, mimarisi ve yönetimi o şehrin karakteristik özelliği hakkında bilgi verir.Demek ki bir mekana rengini veren üzerinde yaşayanlardır. Meşrutiyet yılları içinde güçlenen Türkçülük hareketine fikri katkı sunan Ziya Gökalp’in “şeref’ül mekan bi’l mekin(mekanın şerefi oturandandır)” klişesi bu bağlamda değerlendirilebilir.

Casuslukla ilgili birçok film izledim. Beni en çok etkileyeni Matt Demon’un başrol oynadığı “kirli sırlar” filmiydi. Filmdeki iki sahne casusluğun karakteristiğine dair önemli ipuçları veriyordu. Birincisinde casusluğa yeni başlayan bir ajana daha kıdemli ve tecrübeli olanı “henüz insanken bu işten vazgeç” diyordu.İkinci sahnede ise artık işinde iyice uzmanlaşmış ajan (Matt Demon) “sizler savaş çıkarırsınız” diye korkusunu belirten kişiye, “hayır biz savaşların kısa sürmesini sağlarız” diyordu.Birinci sahne casusluğu insanlıktan çıkma ile eşdeğer tutarken, ikincisi savaş/lar/ı kısaltma gibi olağanüstü bir güç atfediyordu. Bu birbirine zıt gibi görünen iki özelliği(ve unuttuğumuz daha bir çok özelliği) de içkin olan casusluk aslında insanlık tarihinin en eski iştigal alanlarından biri olarak kabul edilebilir.

Nizam-ül Mülk Siyasetnamesinde “her tarafa tüccarlar, seyyahlar, sufiler, dervişler ve seyyar satıcılar kılığında casuslar gitmeli ve hadiselerin hiçbir şekilde gizli kalmaması(…) için,işittikleri her şeyi haber vermelidirler.Zira bir çok zaman olmuştur ki valiler,ikta sahipleri ve memurlar ve emirler,isyan ve muhalefete girişmeyi düşünmüşler ,padişahın aleyhine komplo hazırlamışlardır.” diyerek casusluğun ehemmiyetine dikkat çeker. Ancak ne hazindir ki, dönemin siyasi otoritesine bu öneriyi yapan Nizam-ül Mülk, tarihin en spesifik(acaba en karanlık mı demeliyim) casusluk şebekesi haşhaşiler tarafından suikaste maruz kalmaktan kurtulamaz. Sadece Niza-ül Mülk değil, Selçuklu devlet erkanının birçok önemli siması bu örgütün şerrinden nasibini alır.